Dao, Qiang, Jian, Gun: Moderne Chinese Wapenterminologie

We noemen de wapens vaak volgens hun Europese benaming: zwaard, speer en stok. De vertalingen zijn echter niet geheel één op één en kunnen daarom tot verwarring leiden. Neem als voorbeeld dao en jian. De term dao refereert naar een zwaard dat scherp is aan één kant en dus één snede heeft. De term jian slaat op een zwaard dat aan beide kanten scherp is en een rechte kling heeft. In het Nederlands zijn dao en jian allebei dus gewoon zwaarden. Je zou dit probleem kunnen omzeilen door een dao een sabel te noemen, maar een sabel is een soort zwaard. Een dao, echter, is niet een soort jian (zie figuur 1). Zoals je ziet wordt het al snel ingewikkeld. Jing Wu Nederland heeft dit artikel opgesteld om dit soort verwarringen op te helderen.

Dao 刀

De term dao betekent een enkelhandig of tweehandig zwaard dat vaak (maar niet per se) een kromming heeft. In de Han en Tang dynastie waren er veel dao in gebruik die een volledig rechte kling hadden. Ze hadden slechts één snede en worden daarom geclassificeerd als dao. Er zijn echter uitzonderingen op deze regel, zwaarden zoals de Turkse kılıç, die als dao gezien worden, hebben een yelman, een scherpe kant aan de rug van de kling. Een keukenmes (omdat het dus één snede heeft) wordt in het Chinees ook een dao genoemd. Een slagersmes, machete of andere soorten messen die we in het Nederlands niet sabel of zwaard mogen noemen zijn in het Chinees wel dao. In sommige vertalingen worden zeer grote zwaarden dus vanuit verwarring vertaald als “groot mes” of “big knife”, dit is dus fout. Om een beeld te geven: de Europese fautsoen, Perzische shamshir en Japanse katana vallen ook onder de classificatie dao.
(Let op: dao slaat ook op wapens met een heel lang heft. M.a.w. zolang de kling maar aan één kant scherp is, is het een dao)

• Shuangdao 双刀- dubbelzwaarden, zwaarden die als paar worden gebruikt en vaak samen in één schede zitten.
• Miaodao 苗刀- een slank zwaard met extra lange kling.
• Dadao 大刀- een breed zwaard met tweehandige greep.
• Hudiedao 蝴蝶刀- vlinderzwaarden (niet te verwarren met de Filipijnse balisong vlindermessen), korte zwaarden met een “knuckle bow” als pareerstang (een stang van messing die over de knokkels heen gaat om de hand te beschermen).
• Guandao 關刀 – een wapen met een lang lemmet met één snede, en een lange schacht daaraan verbonden. Vaak wordt dit verkeerd vertaald als hellebaard. Eigenlijk zou dit een bardiche of glève genoemd moeten worden.

Qiang 枪

Qiang slaat in het Chinees op wapens die in het Nederlands speer, lans, spies, piek en zelfs hellebaarden genoemd kunnen worden. Doorgaands vertalen we qiang met speer, maar die benaming klopt dus niet helemaal. De qiang zoals die in veel kungfu stijlen terug te zien is, is vaak een lange stok gemaakt van wit washout met daarop een stalen punt waaraan een kwast bevestigd is. Dit zijn typisch Chinese qiang die onder het volk populair waren en zijn. Qiang voor militair gebruik waren vaak van ander hout en hadden dikwijls een metalen tegengewicht aan de andere kant van de schacht, zoals Griekse sarissa’s dat hadden.

• Daqiang 大枪- vaak zijn dat qiang die langer zijn dan 2,3m. Soms worden kortere qiang ook daqiang genoemd.

Extra feitjes over qiang

1. Er is nog een ander woord voor een speerachtig wapen in het Chinees: dat is een mao, deze term wordt haast nooit gebruikt in context van Chinese vechtsporten.
2. Deze term slaat ook op moderne vuurwapens, een geweer of pistool is ook een qiang.

Jian 剑

Een recht zwaard dat twee snijvlakken heeft. Dit wapen lijkt in vorm het meest op de typische Europese ridderzwaarden en de Romeinse gladius en spatha. De jian heeft door de Chinese geschiedenis heen veel uiteenlopende vormen gekend. In de vroege geschiedenis waren het bijvoorbeeld redelijk korte, maar brede houw- en steekwapens vervaardigd uit brons. Tijdens de tijd van de Strijdende Staten (475 v.Chr. – 221 v.Chr.) werden ijzeren zwaarden ontwikkeld, de lemmetten werden langer. Van de Ming zijn er redelijk brede houw- en steek jian gevonden die men doen denken aan typische vroeg middeleeuwse vikingzwaarden. Pas later kregen jian de vorm waar we nu mee bekend zijn. Jian zijn langzamerhand hun rol op het slagveld verloren en zijn veelal statussymbolen geworden. Het blad is nauwer en de pareerstang is tegenwoordig meer sierlijk dan praktisch.

Gun 棍

Een gun heeft niets te maken met het Engelse woord voor geweer. In het Chinees verwijst gun naar een stok, staf of knuppel. In de moderne wushu verwijst het meer specifiek naar een stok die minstens tot wenkbrauwhoogte van de gebruiker reikt. Om verwarring te voorkomen referen we naar deze stokken als qimeigun (letterlijk: stok op wenkbrauw hoogte). Deze stokken worden ook wel bang en zhang genoemd. In Chinese vechtsporten wordt er onderscheid gemaakt tussen het gebruik van lange stokken (2,3m of langer) en korte stokken. De langere stokken noemen we zhangergun. Daar zijn dan ook verschillende disciplines voor ontwikkeld. De populaire Wing Chun stijl maakt bijvoorbeeld gebruik van lange stokken.

(Let op: Sommige kungfu scholen maken gebruiken van de Japanse termen bo 棒 en jo 杖. Bo en jo zijn respectievelijk bang en zhang in het Chinees. Ze worden met dezelfde karakters geschreven.)

• Shuangjiegun 双截棍- de tweedelige stok, beter bekend als de nunchaku (deze naam is afkomstig uit het Hokkienese dialect en betekent tweedelige stok). Ontwikkeld van een dorsvlegel.
• Sanjiegun 三节棍- driedelige stok.

Meer wapens

Fu 斧- dit is een bijl. Historisch gezien waren er ook bijlen die als statussymbool werden gebruikt zoals de Romeinse fasces. Deze bijlen werden yue genoemd.

Bian 鞭- dit vertaalt naar het woord zweep, maar verwijst naar diverse wapens die in het Nederlands nooit zweep genoemd mogen worden. Hieronder valt de negen delige ketting, jiujiebian en de kersenbloesem ketting, meihuabian.

Chui 锤- dit is een hamer, goedendag of een strijdknots. De meteoorhamer liuxingchui valt hier ook onder.

Uiteraard zijn dit lang niet de enige historische Chinese wapens. In het Chinees spreekt men vaak over de 18 soorten wapens en zelfs die dekken de volle lading niet. Wil je meer weten over historische Chinese wapens, of wil je leren omgaan met zo’n stukje historie? Kom dan gerust langs voor een proefles bij Jing Wu Kung Fu Nederland (uiteraard wanneer de maatregelen weer versoepelen)